7 najważniejszych wydarzeń dyplomatycznych 2021 r. - Platforma Krymska i nowa Karta Partnerstwa ze Stanami Zjednoczonymi

Pod koniec ubiegłego roku minister spraw zagranicznych Dmytro Kuleba wymienił siedem priorytetów MSZ na ten rok. Obejmowały one przeciwdziałanie rosyjskiej agresji, walkę z COVID-19, uruchomienie Platformy Krymskiej, opracowanie nowej polityki państwa wobec Ukraińców za granicą, zwiększenie eksportu i przyciągnięcie inwestycji oraz wejście na kontynent afrykański.

Ale ponieważ dyplomacja, podobnie jak wiele innych dziedzin, jest sztuką możliwego, w rzeczywistości nie wszystkie priorytety automatycznie zaliczają się do kategorii osiągnięć na koniec wyznaczonego okresu.

Przede wszystkim dotyczy to pierwszego punktu – przeciwdziałania rosyjskiej agresji. Działalność dyplomatyczną w tym kierunku można scharakteryzować jako wytrzymującą cios, ale nie zawsze bezpośrednią w dodatku - na niestabilnym gruncie zmian geopolitycznych.

W tym roku fale rosyjskiej eskalacji zbrojnej w pobliżu naszych granic nałożyły się na problem granicy białoruskiej i regionu Azji i Pacyfiku, gdzie marynarka rosyjska i chińska organizowały wspólne patrole okrętów wojennych. I to bez uwzględnienia zachowania Rosji w ramach „Mińska” i spotkań normandzkich.

W odpowiedzi dyplomacja ukraińska tworzy silne fale konsolidacji międzynarodowych partnerów, których byliśmy świadkami wiosną i jesteśmy teraz.

Dlatego oczekuje się, że priorytet ten zostanie przeniesiony na kolejny rok lub lata.

Jednak choć rosyjskie zagrożenie zwróciło lwią część uwagi ukraińskich dyplomatów, MSZ skupiło się na innych strategicznych obszarach.

Proponujemy więc wspomnieć wydarzenia z 2021 roku, które naszym zdaniem należą do siedmiu głównych działań MSZ.

1. Szczyt Platformy Krymskiej

23 sierpnia przedstawiciele 46 państw i organizacji międzynarodowych przybyli do Kijowa na inauguracyjny szczyt Platformy Krymskiej, aby zadeklarować, że sprawa Krymu nie jest zamknięta i trzeba będzie pociągać do odpowiedzialności za zbrodnie.

Deklaracja przyjęta przez uczestników szczytu określa cel „Platformy Krymskiej” jako „pokojowe zaprzestanie czasowej okupacji terytorium Krymu przez Federację Rosyjską i „przywrócenie kontroli Ukrainy nad tym terytorium w pełnej zgodności z prawem międzynarodowym”.

Otwarte 23 sierpnia specjalne biuro w Kijowie zapewni bieżące prace nad nowym formatem konsultacji i koordynacji. Takie biura powinny powstawać również w innych krajach.

Sprzeciw Rosji wobec ukraińskiej inicjatywy i ogólna uwaga Ukrainy wobec kwestii krymskiej przybierały różne formy, od zaprzeczenia i dyskredytacji po szantażowanie potencjalnych uczestników szczytu. Ale ten format „robi za nas swoją robotę” i w tym sensie międzynarodowi partnerzy również czekają na wypełnienie inicjatywy konkretną treścią.

Tymczasem Ukraina przedstawiła swoją wizję funkcjonowania i rozwoju Krymskiej Platformy w kwestii deokupacji półwyspu na spotkaniu ministerialnym OBWE w Sztokholmie.

2. Podpisanie odnowionej Karty Partnerstwa Strategicznego Ukrainy i Stanów Zjednoczonych

Na zeszłorocznej, końcowej konferencji prasowej minister spraw zagranicznych nazwał stosunki Ukrainy ze Stanami Zjednoczonymi jedną z „wielkich intryg” 2021 roku.

„Będzie bardzo ciekawie, ale jestem przekonany, że dzięki tej współpracy staniemy się jeszcze silniejsi i pogłębimy nasze partnerstwo ze Stanami Zjednoczonymi” – zapowiedział Kuleba.

Zapewne „coś wiedział”, bo 10 listopada wraz z sekretarzem stanu USA Anthonym Blinkenem podpisał odnowioną Kartę Partnerstwa Strategicznego między Ukrainą a Stanami Zjednoczonymi, która określiła format stosunków między obydwoma krajami na kolejne dziesięć lat.

3. Przyjęcie Strategii polityki zagranicznej

30 lipca Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony zatwierdziła strategię polityki zagranicznej po raz pierwszy od odzyskania przez Ukrainę niepodległości, a 26 sierpnia prezydent Wołodymyr Zełenski zatwierdził dokument dekretem.

Głównym celem polityki zagranicznej w strategii jest „ustanowienie Ukrainy na świecie jako silnego i autorytatywnego kraju europejskiego”.

W sumie strategia zawiera 254 pozycje, które można podzielić na trzy główne tematy: aktywny udział Ukrainy w polityce międzynarodowej, kształtowanie architektury bezpieczeństwa na Ukrainie, w regionie i na świecie oraz tworzenie nowych możliwości gospodarczych.

Strategia wymienia pięć krajów, z którymi relacje mają strategiczny priorytet – Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię, Kanadę, Niemcy i Francję. Jednocześnie krąg partnerów strategicznych nie ogranicza się do tego. Według dokumentu strategicznymi partnerami Ukrainy są Polska, Turcja, Azerbejdżan, Gruzja, Litwa, Rumunia, Chiny i Brazylia. Chodzi też o globalne partnerstwo z Japonią i znaczenie współpracy z Indiami. Ponadto kładzie się nacisk na priorytet rozwoju stosunków z krajami sąsiednimi, w szczególności doprowadzenie kontaktów z Mołdawią na poziom strategiczny.

Według międzynarodowych ekspertów, Ukraina po raz pierwszy otrzymała kompleksowy plan działania na arenie światowej.

4. Utworzenie Trio Stowarzyszonego

Rozpoczęto w 2020 roku przez MSZ inicjatywę tworzenia sojuszy regionalnych, w tym Trójkąta Lubelskiego między Litwą, Polską i Ukrainą oraz kwadrygi ukraińsko-tureckiej, a w dalszej perspektywie – przystąpienia do Unii Europejskiej.

Na niedawnym spotkaniu ministrów spraw zagranicznych UE i Partnerstwa Wschodniego w Brukseli minister spraw zagranicznych Dmytro Kuleba nakreślił ukraińską wizję strategicznych kierunków inicjatywy: rozwoju handlu, wzmocnienia bezpieczeństwa, w tym energetycznego, wdrożenia Europejskiego Zielonego Kursu i integracji cyfrowej z UE.

Przemawiając do dziennikarzy 30 listopada w Brukseli, premier Ukrainy Denys Szmyhal wezwał UE do uznania europejskiej perspektywy Stowarzyszonego Trio.

To, czy usłyszano je w Brukseli, będzie wiadomo 15 grudnia, kiedy odbędzie się szósty szczyt Partnerstwa Wschodniego.

5. Intensyfikacja relacji z krajami afrykańskimi

Wyjście na kontynent afrykański było jednym z priorytetów MSZ na 2021 rok i przynajmniej na poziomie nawiązywania kontaktów politycznych można go uznać za zrealizowany.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych poinformowało, że w ciągu ostatnich kilku miesięcy minister spraw zagranicznych Ukrainy odbył szereg spotkań i rozmów z afrykańskimi odpowiednikami.

W szczególności do afrykańskich osiągnięć Dmytro Kuleby w tym roku trzeba zaliczyć pierwsze w historii stosunków dwustronnych rozmowy telefoniczne z szefem MSZ Senegalu - Aïssatą Tal Sal, ministrem spraw zagranicznych i współpracy Botswany - Lemogangiem Kwape oraz spotkanie z ministrem stanu, ministrem spraw zagranicznych i współpracy Nigru Hassoumi Massaoudou.

Ponadto minister spraw zagranicznych Ukrainy kontaktował się telefonicznie z ministrem spraw zagranicznych Nigerii Geoffreyem Onyeama, ministrem spraw zagranicznych Wybrzeża Kości Słoniowej Kandią Camara oraz premierem Libii Abdulhamidem Dbeibah.

6. Powołanie Ambasadora Ukrainy przy NATO

Ta decyzja personalna Prezydenta Ukrainy, przyjęta na wniosek ministra spraw zagranicznych, nasuwała pytanie, dlaczego Ukraina, która w różnych miejscach dąży do przyszłego członkostwa w Sojuszu Północnoatlantyckim, nie ma szefa misji przy NATO od ponad dwóch lat.

30 lipca na to stanowisko została powołana była ambasador Ukrainy w Wielkiej Brytanii Natalia Galibarenko. Została ona także pierwszą kobietą, która kierowała Misją Ukrainy przy NATO.

Co ciekawe, w lipcu ubiegłego roku została zastąpiona jako ambasador w Wielkiej Brytanii przez byłego ministra spraw zagranicznych Wadyma Prystajko, który kierował misją NATO w latach 2017-2019 i był jej ostatnim mianowanym szefem – po nim było dwóch pełniących obowiązki ministrów.

Można więc mieć nadzieję, że taka roszada będzie miała efekt synergiczny zarówno dla dyplomatów, jak i dla kraju.

7. Stwarzanie Ukraińcom możliwości wyjazdu za granicę w czasie pandemii

O ile w ubiegłym roku Ministerstwo Spraw Zagranicznych współpracowało z międzynarodowymi partnerami, aby zapewnić naszym rodakom wystarczającą ilość szczepionek na koronawirusa, to w tym roku główny nacisk położono na stworzenie możliwości wyjazdów zagranicznych. Oba kierunki tych wysiłków przyniosły owoce – od połowy lata dla Ukraińców było otwartych ponad 120 krajów.

Ponadto dzięki staraniom wspólnego zespołu Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i innych instytucji Ukraina stała się jednym z pierwszych krajów spoza UE, której cyfrowe certyfikaty COVID od 20 sierpnia oficjalnie były uznawane.

Chociaż Unia Europejska oficjalnie usunęła Ukrainę z „zielonej listy” 9 listopada, zalecając krajom UE czasowy zakaz podróży turystycznych do naszego kraju, wiele krajów europejskich ogłosiło później, że nie zamknie jej dla zaszczepionych podróżnych z Ukrainy.

* * *

W tym roku ukraińscy dyplomaci kontynuowali także walkę najpierw o zatrzymanie budowy Nord Stream 2, a następnie o jego certyfikację i przyszłą eksploatację zgodnie z prawem europejskim, asystowali w ewakuacji Ukraińców z Afganistanu i Syrii, próbowali ożywić format normandzki, uczestniczyli w procesach sądowych Ukrainy, w sądach międzynarodowych, pomagali krajowym producentom znaleźć nowe rynki i dążyli do poprawy wizerunku Ukrainy w oczach świata.

Tak, nie wszystkie ich wysiłki zakończyły się sukcesem, ale mamy nadzieję, że w nowym roku będą mieli nowe szanse i nowe zwycięstwa na pokojowym froncie dyplomatycznym.

Nadia Jurczenko, Kijów