Podróż Sekretarza Generalnego ONZ António Guterresa do Kazania na spotkanie przywódców BRICS wywołała ostrą krytykę ze strony Ukrainy i jej sojuszników. Przedstawiciele Sekretarza Generalnego wyjaśniają swoją wizytę „ważnością” tego wydarzenia, ponieważ kraje tej organizacji reprezentują połowę populacji Ziemi. Ponadto twierdzą, że Guterres rzekomo wyraził swoje stanowisko w sprawie rosyjskiej agresji w rozmowie z Putinem. Na ile uzasadniona była podróż szefa Organizacji Narodów Zjednoczonych do kraju agresora i jego spotkanie ze zbrodniarzem wojennym? Rozmawiamy o tym z Serhijem Kysłycą.

 - Pojawia się wiele wypowiedzi i komentarzy – zarówno tu, w Nowym Jorku, jak i na Ukrainie – dotyczących moralnych, prawnych i politycznych aspektów decyzji Sekretarza Generalnego ONZ o wyjeździe do Rosji na zaproszenie zbrodniarza wojennego Putina do udziału w szczycie BRICS. Czy w ONZ istnieją jakieś zasady regulujące tę kwestię?

- Tak, to pytanie pojawia się nie po raz pierwszy.

Ponad 20 lat temu ONZ zawarła porozumienie w sprawie stosunków z Międzynarodowym Trybunałem Karnym, 13 września 2004 r. Zgromadzenie Ogólne je zatwierdziło.

Zgodnie z ogólnymi zobowiązaniami określonymi w tym porozumieniu, w 2013 r. Sekretarz Generalny ONZ wydał wytyczne regulujące wszelkie potencjalne spotkania przedstawiciela Sekretariatu ONZ z osobą objętą nakazem aresztowania MTK.

Wytyczne te zostały wydane we wspólnym piśmie Sekretarza Generalnego do Przewodniczącego Zgromadzenia Ogólnego i Przewodniczącego Rady Bezpieczeństwa ONZ z dnia 3 kwietnia 2013 r.

W dokumencie tym stwierdza się: „Może się zdarzyć, że osoby, w stosunku do których MTK wydał nakaz aresztowania, będą celowo zabiegać o spotkanie z urzędnikami ONZ, aby zademonstrować swoją pogardę dla MTK i próbować podważyć jego autorytet. Chociaż ONZ i Międzynarodowy Trybunał Karny są odrębnymi organizacjami posiadającymi własne mandaty, obie organizacje mają wspólny cel, jakim jest położenie kresu bezkarności za najpoważniejsze przestępstwa będące przedmiotem zainteresowania społeczności międzynarodowej. Ponadto, zgodnie z umową o stosunkach pomiędzy ONZ a MTK, ONZ ma obowiązek powstrzymać się od wszelkich działań, które mogłyby zakłócać działalność Trybunału i jego poszczególnych organów, w tym prokuratora, lub podważać autorytet jego organów decyzje.

Jak widać, dokładnie tak zachował się Putin, gdy wysłał do Sekretarza Generalnego ONZ zaproszenie do złożenia wizyty w Rosji w celu wzięcia udziału w szczycie BRICS.

Ogólna zasada stanowi, że nie powinny odbywać się żadne spotkania urzędników ONZ z osobami, w stosunku do których MTK wydał nakaz aresztowania.

Z takimi osobami nie należy odbywać uroczystych spotkań, należy unikać zwykłych wizyt kurtuazyjnych. To samo dotyczy przyjęć, sesji zdjęciowych, udziału w uroczystościach z okazji świąt państwowych itp.

Zgodnie z wytycznymi Sekretarz Generalny i jego zastępcy mogą od czasu do czasu nawiązać bezpośredni kontakt z taką osobą wyłącznie „w celu rozwiązania fundamentalnych kwestii” mających wpływ na zdolność ONZ oraz jej różnych oddziałów, programów i funduszy do wykonywać swój mandat w danym kraju, włączając w to istotne kwestie bezpieczeństwa.

W celu podjęcia ważnych działań zgodnie z mandatem ONZ możliwa jest bezpośrednia interakcja z osobą, w stosunku do której MTK wydał nakaz aresztowania, jedynie w niezbędnym zakresie.

- Ale czy Sekretarz Generalny ONZ może spotkać się z szefami organizacji międzynarodowych, takich jak GUAM (Gruzja, Ukraina, Azerbejdżan, Mołdawia) czy SzOS (Szanghajska Organizacja Współpracy)?

- Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło odpowiednie rezolucje w sprawie współpracy ONZ z GUAM, SCO i innymi organizacjami regionalnymi.

Nie wiem jednak, czy istnieje taki dokument dotyczący współpracy ONZ i BRICS.

Na przykład, jeśli chodzi o SCO, w rezolucji z dnia 1 września 2023 r. stwierdza się: Zgromadzenie Ogólne „podkreśliło znaczenie wzmocnienia dialogu, współpracy i koordynacji pomiędzy systemem ONZ a SzOS oraz zasugerowało, aby Sekretarz Generalny ONZ w dalszym ciągu odbywał regularne konsultacje w tym celu z Sekretarzem Generalnym SCO, wykorzystując istniejące fora i formaty międzyinstytucjonalne.

Jeżeli chodzi o GUAM, zgodnie z uchwałą z dnia 21 listopada 2022 r. Zgromadzenie Ogólne „zaprosiło Sekretarza Generalnego ONZ do prowadzenia regularnych konsultacji z Sekretarzem Generalnym GUAM, wykorzystując w tym celu odpowiednie fora i formaty międzyorganizacyjne, w tym coroczne konsultacje pomiędzy Sekretarz Generalny ONZ i szefami organizacji regionalnych”.

Ani Rada Bezpieczeństwa, ani Zgromadzenie Ogólne ONZ nie poleciły Sekretarzowi Generalnemu ONZ nawiązywania kontaktów z BRICS, nie mówiąc już o przyjęciu zaproszenia od osoby, przeciwko której MTK wydał nakaz aresztowania.

Wytyczne wyraźnie stwierdzają, że nawet w wyjątkowych okolicznościach, czyli gdy kontakt z taką osobą jest absolutnie konieczny, należy w miarę możliwości podejmować próby nawiązania kontaktu z przedstawicielami tej grupy lub strony, które nie są objęte nakazem aresztowania wydanym przez MTK.

- Czy Biuro Sekretarza Generalnego uzasadniało potrzebę spotkania ze zbrodniarzem wojennym?

- Czekamy na jasną informację z ONZ, jakie „fundamentalne kwestie” należy rozwiązać na szczycie BRICS z osobą, przeciwko której MTK wydał nakaz aresztowania. Powtórzę jeszcze raz: są to kwestie, które „wpływają na zdolność ONZ oraz jej różnych oddziałów, programów i funduszy do wykonywania swoich mandatów w danym kraju, w tym w odniesieniu do kluczowych kwestii bezpieczeństwa”, jak stwierdzono w wytycznych.

Z dotychczasowych wypowiedzi Zastępcy Rzecznika Sekretarza Generalnego wynika, że ​​nie usłyszałem odpowiedzi na to pytanie. Na pytania dziennikarzy odpowiedział, że Sekretarz Generalny uczestniczy w szczycie BRICS w celu odbycia szeregu dwustronnych spotkań z przywódcami uczestniczącymi w szczycie, w szczególności w celu promowania zagadnień związanych z przywróceniem bezpiecznej żeglugi na Morzu Czarnym. Jak wiadomo, Czarnomorska Inicjatywa Zbożowa nie funkcjonuje już od ponad roku.

A z czterech dwustronnych spotkań Sekretarza Generalnego, o których powiedział zastępca rzecznika, dwa odbyły się z dyktatorami – Putinem i Łukaszenką.

- A jeśli Sekretarz Generalny chce spotkać się z osobą posiadającą nakaz aresztowania MTK, czy istnieje jakaś procedura umożliwiająca poinformowanie samego sądu? (Nawiasem mówiąc, w dniu naszej rozmowy 25 października, Ukraina przekazała Sekretarzowi Generalnemu ONZ swój instrument ratyfikacyjny dotyczący Statutu Rzymskiego MKS).

- Tak, podręcznik współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym z 2016 r. określa procedurę informowania MTK o ważnych kontaktach. Zgodnie z ustaloną procedurą Biuro Spraw Prawnych ONZ musiało z wyprzedzeniem poinformować pisemnie Prokuratora MTK oraz Przewodniczącego Zgromadzenia Państw Stron Statutu Rzymskiego o zamiarze spotkania się z osobą, wobec której wydano nakaz i uzasadnić, dlaczego uważa się, że takie spotkanie jest konieczne. Ciekawie będzie zobaczyć ten list.

Wołodymyr Ilczenko, Nowy Jork